De aantrekkingskracht van buitenlandse kerkhoven

Wat is het toch met die fascinatie die buitenlandse begraafplaatsen op mensen uitoefenen — ook op mij? In mijn eigen woonplaats kom ik alleen op kerkhoven als daar dierbaren begraven liggen. En toch werd ik weer verleid: ditmaal tot een bezoek aan een van de oudste en meest romantische dodenakkers van Parijs — Père Lachaise.

Vierde toeristische trekpleister van Parijs

Na de Eiffeltoren, de Notre-Dame en de Arc de Triomphe is Père Lachaise de vierde toeristische trekpleister van de stad. Dat komt ongetwijfeld door een unieke combinatie van grafkunst (l’art funèbre) sinds 1804, een romantisch, groen landschap én honderden beroemde namen die hier begraven liggen. Het kerkhof is gevestigd op het voormalige landgoed van Louis Baron Desfontaines: het Champ l'Évêque de Mont Louis.

Van massagraf naar necropolis

Rond 1800 kwam in Parijs een einde aan massabegravingen. Nieuwe necropolen werden aangelegd, waar elke overledene een eigen plek kreeg, gemarkeerd met een steen of een grafhuisje, voorzien van naam en levensjaren. Père Lachaise werd ontworpen door architect Alexandre-Théodore Brongniart als een Engelse landschapstuin. In mei 1804 vonden de eerste begrafenissen plaats, en in 1805 kreeg het terrein zijn officiële naam — naar Père François de la Chaise, de biechtvader van Zonnekoning Lodewijk XIV.

Eerste monumenten en bijzondere verhalen

De architect Brongniart ligt zelf begraven in divisie 11, net als Baron Desfontaines (divisie 22), van wie wordt gezegd dat hij minder ontving voor zijn landgoed dan hij later betaalde voor zijn graf. Het oudste mausoleum is dat van de steenrijke Russische gravin Elisabeth Demidov Stroganov (divisie 19), met drie etages. Volgens de legende krijg je twee miljoen roebel als je daar 365 dagen onafgebroken verblijft. Of iemand dat ooit geprobeerd heeft? Onbekend.

Ligging en groei

Père Lachaise lag bij ingebruikname buiten de stadsgrenzen, op de hellingen van het vroegere dorp Ménilmontant. Het werd onderdeel van Parijs in de 19e eeuw dankzij de herstructureringen van Baron Haussmann (divisie 57). Vandaag de dag is het kerkhof 43 hectare groot, met 97 divisies, meer dan 1,3 miljoen overledenen en ruim 750 bekende namen.

Begraven worden op Père Lachaise

Er zijn nog zo’n 80.000 grafplaatsen beschikbaar. Wie hier wil worden begraven, moet bij overlijden woonachtig zijn in Parijs. De kosten van een concessie:

• 10 jaar: € 688

• 30 jaar: € 2.329

• 50 jaar: € 3.441

• Eeuwigdurend: € 10.911
  (1x2 meter per plek)

Symboliek en sfeer

Père Lachaise is een plek vol mysterie en symboliek. Denk aan graven met bijna naakte vrouwen uit de Belle Époque, wulpse beelden, geheime ontmoetingsplekken tussen de laantjes en hoekjes. Wie gevoelig is voor graficonografie ziet overal symbolen:

• Kruis: dood en verrijzenis

• Engel: boodschapper of hoeder van de ziel

• Opengeslagen boek met boekenlegger: een te vroeg afgebroken leven

• Anker: standvastigheid en trouw

• Fakkel (omlaag of omhoog): leven of voortleven

• Gebroken zuil: symboliseert een leven dat plotseling is afgebroken

• Sarcofaag: statussymbool van rijkdom

Joodse graven

Veel joodse graven zijn voorzien van steentjes — een oeroude traditie uit de woestijn. In plaats van bloemen werden hopen stenen gebruikt om graven te markeren. Soms zie je briefjes tussen de stenen met vrome wensen of gebeden.

Wie loopt hier rond?

Op Père Lachaise ontmoet je een bont gezelschap: jong en oud, moeders met kinderen, geliefden, nieuwsgierigen, fotografen, pelgrims, vereerders — en ja, misschien zelfs een necrofiel of standbeeldfetisjist. Ook ik behoor tot een van die categorieën.

Père Lachaise is geen gewone begraafplaats. Het is een stad van de doden, een spiegel van de levenden, en een boek vol verhalen dat nooit uitgelezen raakt.